Boekbespreking: Luisteren naar kinderen

 

Nina Van Acker las voor ons het boek

Luisteren naar kinderen, Thomas Gordon

en schreef voor ons hierover het volgende!

 

Dankzij MamAditi kreeg ik de kans om het boek ‘Luisteren naar Kinderen’ van Dr. Thomas Gordon te lezen. In dit boek worden de grondbeginselen van responsieve en effectieve communicatie met kinderen uitgelegd. Thomas Gordon werkt een niet-autoritaire communicatiemethode uit die stoelt op een evenwaardige ouder-kind relatie en respect heeft voor de behoeften van elk gezinslid.

Hoewel het boek wat mij betreft over de hele lijn een aanrader is, heb ik vooral veel opgestoken van de hoofdstukken over ‘actief luisteren’, de ‘ik-boodschap’ en de ‘geen-verlies-methode’.

Thomas Gordon gaat er van uit dat kinderen, net als volwassenen, perfect in staat zijn om hun eigen problemen aan te pakken. Voor mij was dit al een eerste ogenopener. Vaak sluimert bij mij namelijk het gevoel dat ik het pad van mijn kinderen moet effenen, hen zoveel mogelijk moet weren van problemen of moeilijkheden op dat pad. Ik heb sterk de neiging om ‘dicht op mijn kinderen te zitten’ zoals dat mooi wordt gezegd. Ik heb me vaak afgevraagd hoe ik het natuurlijk ouderschap, nu de babytijd toch écht wel voorbij is in ons gezin (slik!), zou kunnen verder zetten. Natuurlijk, responsief opvoeden voelde voor ons meteen heel goed en logisch, maar hoe vermijd ik dat de slinger nu dreigt door te slaan naar ‘overbezorgde helikoptermoeder’?

Gordon geeft mij daarbij interessante handvaten. Hij besteedt veel aandacht aan het ‘actief luisteren’, een methode die gehanteerd kan worden wanneer een kind een probleem heeft. Actief luisteren nodigt het kind uit om zijn verhaal te doen en geeft ouders de kans om gevoelens te benoemen waarmee het kind op dat moment worstelt. Dit alles gebeurt zonder oordeel, zonder sturen in de één of andere oplossing. Actief luisteren houdt dus ook in dat je vermijdt in de typische verbale valkuilen te trappen (bevelen, dreigen, preken, adviseren, beleren, prijzen, sussen…), die vaak de gevoelens van het kind banaliseren en getuigen van weinig vertrouwen in het zelfoplossend vermogen. Door actief te luisteren ontstaat een proces van zelfreflectie en krijgen kinderen de kans om hun eigen pad te bewandelen, zelf naar oplossingen te zoeken. De ouder is aandachtige toeschouwer en faciliteert indien nodig, maar blijft verder aan de zijlijn.

Naast het principe van ‘actief luisteren’ besteedt Gordon ook veel aandacht de ‘ik-boodschap’ (wanneer de ouder een probleem heeft) en ‘de geen-verlies-methode’ (wanneer ouder en kind in een behoeften-conflict-situatie zitten). In de relatie tussen kinderen en ouders kan het patroon ontstaan dat macht wordt aangewend om een gedragswijziging te laten plaatsvinden. Gordon beschouwt dit als achterhaald en benoemt machtsgebruik/machtsmisbruik als één van de belangrijkste oorzaken van verstoorde relaties tussen ouders en kinderen. Het gebruiken van macht heeft immers vele nadelen, veel meer dan ik eigenlijk zelf al kon bedenken. Het lijkt echter soms wel makkelijk om macht te gaan gebruiken in conflictsituaties.

“Als jij nu niet flink bent, lees ik je vanavond geen verhaaltje voor!” (eentje voor de categorie ‘vage dreigementen’)

“Je bent een vervelend kind, het is altijd hetzelfde met jou” (zeker en vast geen ‘ik-boodschap’)

“STOP MET BRULLEN!!” (haaa, de ironie)

In veel gevallen lijken kinderen zich te schikken na dergelijkeboodschappen. Zeker met kleine kinderen lijkt het gebruik van macht soms te zorgen voor ‘quick wins’, een snelle gedragswijziging. In het boek wordt echter haarfijn uitgelegd waarom dit om lange termijn erg nadelig kan zijn.

Met onze eigen kinderen, vooral met de kleuter dan, voelden we al aan dat het gebruiken van macht, stuit op énorm verzet van zijn kant. Jules is 4 en een gevoelig kind, dat zich – terecht – erg gekwetst voelt als er harde woorden vallen. Bovendien lijkt hij koppiger dan wie ook en kan ik dreigen tot ik een ons weeg, hij plooit niet. Dit soort uitspraken (en de eerlijkheid gebiedt mij toe te geven dat bovenstaande allen uit mijn mond zijn gefloept) leiden elke keer tot vervelende patstellingen. Omgekeerd voel ik zelf ook wel aan dat hem steeds z’n zin geven, ook geen optie is. Dat zou er immers toe leiden dat aan mijn behoeften wordt voorbij gegaan en dat mijn eigen grenzen niet zouden worden gerespecteerd.

Enter de ‘geen verlies-methode’. Mijn interesse was meteen gewekt: deze methode pretendeert dat – mits correct gebruik – conflicten kunnen worden opgelost zonder verliezende partijen. De methode vertrekt niet van machtsmisbruik, maar zal hooguit gezag aanwenden. De sleutel tot succes ligt in het feit dat in deze methode beide partijen op zoek gaan naar een acceptabele oplossing. Een oplossing die niet wordt opgelegd van bovenaf, maar kan ontspruiten aan het creatieve denkproces van de partijen rond de tafel. Door middel van actief luisteren en het gebruik van ik-boodschappen wordt eerst en vooral de kern van het probleem bloot gelegd (benoemen van het gedrag, wat is het gevolg voor elke partij, welke behoeften worden geschonden…?). Vervolgens grijpen ouders en kinderen dit moment aan om te brainstormen over mogelijke oplossingen. Het conflict wordt opgelost op een manier die voor alle partijen acceptabel is. Er zijn geen verliezers en met ieders behoeften en grenzen rekening gehouden. Met andere woorden, ook wanneer het moeilijk gaat, mogen we vertrouwen op het vermogen van onze kinderen om mee te zoeken naar een goede oplossing.

Het boek nodigt uit om meteen aan de slag te gaan. Dat kan tijdens een oudercursus ‘effectief communiceren’, maar ook gewoon aan de hand van de theorie in het boek. De vele voorbeelden en oefeningen geven in ieder geval moed dat deze methode in elk gezin vruchten kan afwerpen.

Gisterenavond las ik de laatste bladzijden. De jongens hebben dan standaard een ‘speeluurtje’ waarin alles gesmeerd loopt, wat mij ruimte geeft om even op te laden. Alleen onze peuter had het wat lastig en saboteerde het spel van de oudste. Net wanneer ik m’n boek sluit en beslis om in te grijpen, hoor ik in de andere kamer: ‘Gust! Je maakt de autobaan steeds stuk! Ik hou daar niet van. Wil jij met de dieren spelen?’

Mooi, de voorzet is gegeven ☺

Leesvoer: De Gordonmethode wordt mooi uitgelegd in het artikel van Kiind. https://kiind.nl/respectvol-communiceren-gordon-1/